Etiket: tıp

Yayım tarihi

2022 Nobel Fizyoloji ve Tıp Ödülü “Soyu Tükenmiş Homininlerin Genomları ve İnsan Evrimi ile İlgili” çalışmaları nedeniyle Svante Pääbo’ya verildi.

paleogenomics

İnsanlığın kökeni araştırmak bilim insanlarının öncelikle çalışma alanlarından biridir. Bu alanda çalışmaları ile çığır açan Svante Pääbo görünüşte imkânsız olarak düşünülen birçok başarıya imza attı ve 2022 Nobel Fizyoloji ve Tıp ödülüne layık görüldü.

Pääbo günümüz insanlarının soyu tükenmiş bir akrabası olan Neandertal’in (Homo neanderthalensis) genomunu tamamen ortaya çıkardı ve ayrıca daha önce bilinmeyen bir hominin olan Denisova’nın (Denisova hominins) sansasyonel keşfini yaptı. Bunların yanında, Pääbo, yaklaşık 70.000 yıl önce Afrika’dan göçün ardından bu nesli tükenmiş homininlerden modern insana (Homo sapiens) gen transferinin gerçekleştiğini de ortaya çıkardı. İşte bu çalışmalar Pääbo’ya Nobel ödülünü getirdi.

Svante Pääbo, nobel
Prof. Dr. Svante Pääbo

Pääbo’nun keşifleri, evrimsel tarihimize dair yeni bir anlayış yarattı. Homo sapiens’in Afrika’dan göç ettiği sırada, en az iki soyu tükenmiş hominin popülasyonu Avrasya’da yaşıyordu. Neandertaller batı Avrasya’da yaşarken, Denisovalılar kıtanın doğu kısımlarındaydı. Homo sapiens’in Afrika dışına yayılması ve doğuya göçü sırasında, sadece Neandertallerle değil, aynı zamanda Denisovalılarla da karşılaşıp iç içe geçtiler ortaya çıkarıldı. Pääbo’nun keşifleri sayesinde artık soyu tükenmiş akrabalarımızdan gelen arkaik gen dizilerinin günümüz insanının fizyolojisini etkilediğini biliyoruz. Örneğin yüksek irtifada hayatta kalma avantajı sağlayan ve günümüz Tibetliler arasında yaygın olan EPAS1 geninin Denisovalıların mirası olduğu bilinmektedir. Bir başka örnek ise farklı enfeksiyon türlerine karşı modern insanın bağışıklık yanıtını etkileyen Neandertallerden miras kalan genler olduğu gösterilmiştir.

Bilgi Notu

Pääbo’nun araştırmaları yeni bir bilimsel disiplinin doğmasını sağladı ve bu yeni disipline paleogenomik adı verildi. Paleogenomik soyu tükenmiş türlerdeki genomik bilgilerin yeniden yapılandırılması ve analizine dayanan bir bilim alanıdır. Bu disiplin temelde yaşayan tüm insanları soyu tükenmiş homininlerden ayıran genetik farklılıkların ve modern insanı benzersiz yapan özelliklerin neler olduğu sorularına yanıt aramaktadır.

Homo sapiens, karmaşık kültürler, gelişmiş yenilikler ve yaratıcılık konusundaki benzersiz kapasitesinin yanı sıra açık suları geçme ve gezegenimizin her yerine yayılma yeteneği ile karakterize edilir. Neandertaller de gruplar halinde yaşadılar ve büyük beyinleri vardı. Alette kullanmalarına rağmen yüz binlerce yıl boyunca çok az geliştiler. Homo sapiens ile soyu tükenmiş en yakın akrabalarımız arasındaki genetik farklılıklar, Pääbo’ nun çalışmaları ile ortaya çıkarıldı. Bu alandaki araştırmalar yoğun şekilde devam etmekte ve modern insanı benzersiz kılan şeyin ne olduğunu açıklamaya yönelik boşluklar doldurulmaya devam edilmektedir.

Svante Pääbo’nün başlıca çalışmaları

  • Green RE, Krause J, Briggs AW, Maricic T, Stenzel U, Kircher M, Patterson N, Li H, Zhai W, Fritz MH, Hansen NF, Durand EY, Malaspinas AS, Jensen JD, Marques-Bonet T, Alkan C, Prüfer K, Meyer M, Burbano HA, Good JM, Schultz R, Aximu-Petri A, Butthof A, Höber B, Höffner B, Siegemund M, Weihmann A, Nusbaum C, Lander ES, Russ C, Novod N, Affourtit J, Egholm M, Verna C, Rudan P, Brajkovic D, Kucan Ž, Gušic I, Doronichev VB, Golovanova LV, Lalueza-Fox C, de la Rasilla M, Fortea J, Rosas A, Schmitz RW, Johnson PLF, Eichler EE, Falush D, Birney E, Mullikin JC, Slatkin M, Nielsen R, Kelso J, Lachmann M, Reich D, Pääbo S. A draft sequence of the Neandertal genome. Science. 2010 May 7;328(5979):710-722. doi: 10.1126/science.1188021.
  • Krause J, Fu Q, Good JM, Viola B, Shunkov MV, Derevianko AP, Pääbo S. The complete mitochondrial DNA genome of an unknown hominin from southern Siberia. Nature. 2010 Apr 8;464(7290):894-7. doi: 10.1038/nature08976.
  • Pääbo S. Molecular cloning of Ancient Egyptian mummy DNA. Nature. 1985 Apr 18-24;314(6012):644-5. doi: 10.1038/314644a0.
  • Krings M, Stone A, Schmitz RW, Krainitzki H, Stoneking M, Pääbo S. Neandertal DNA sequences and the origin of modern humans. Cell. 1997 Jul 11;90(1):19-30. doi: 10.1016/s0092-8674(00)80310-4.
  • Reich D, Green RE, Kircher M, Krause J, Patterson N, Durand EY, Viola B, Briggs AW, Stenzel U, Johnson PL, Maricic T, Good JM, Marques-Bonet T, Alkan C, Fu Q, Mallick S, Li H, Meyer M, Eichler EE, Stoneking M, Richards M, Talamo S, Shunkov MV, Derevianko AP, Hublin JJ, Kelso J, Slatkin M, Pääbo S. Genetic history of an archaic hominin group from Denisova Cave in Siberia. Nature. 2010 Dec 23;468(7327):1053-60. doi: 10.1038/nature09710.
  • Slon V, Mafessoni F, Vernot B, de Filippo C, Grote S, Viola B, Hajdinjak M, Peyrégne S, Nagel S, Brown S, Douka K, Higham T, Kozlikin MB, Shunkov MV, Derevianko AP, Kelso J, Meyer M, Prüfer K, Pääbo S. The genome of the offspring of a Neanderthal mother and a Denisovan father. Nature. 2018 Sep;561(7721):113-116. doi: 10.1038/s41586-018-0455-x.
  • Pinson A, Xing L, Namba T, Kalebic N, Peters J, Oegema CE, Traikov S, Reppe K, Riesenberg S, Maricic T, Derihaci R, Wimberger P, Pääbo S, Huttner WB. Human TKTL1 implies greater neurogenesis in frontal neocortex of modern humans than Neanderthals. Science. 2022 Sep 9;377(6611):eabl6422. doi: 10.1126/science.abl6422.

Haber Kaynağı: The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2022. NobelPrize.org. Nobel Prize Outreach AB 2022. Wed. 12 Oct 2022. https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2022/press-release/

Yayım tarihi

2019 Nobel Tıp Ödülünü Kazananlar açıklandı!

Bu yıl Nobel Tıp Ödülü “hücrelerin oksijen kullanılabilirliğini nasıl algıladıkları ve uyum sağladıkları” konusundaki çalışmaları ve keşiflerinde ötürü William G. Kaelin Jr, Sir Peter J. Ratcliffe ve Gregg L. Semenza arasında paylaştırıldı.

Yapılan açıklamada bilim insanlarının hücrelerde değişen oksijen seviyelerine cevap olarak genlerin aktivitesini düzenleyen moleküler mekanizmaları ortaya koyduğu açıklandı.

Kaynak: The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2019. NobelPrize.org. Nobel Media AB 2019. Sun. 13 Oct 2019. <https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2019/summary/>

Yayım tarihi

2017 Nobel Kimya ve Tıp ödülleri belli oldu.

nobel_prize

1901 ve 2016 yılları arasında Nobel Ödülleri ve Ekonomi Bilimlerinde Ödül, şu ana kadar 579 kez, toplamda 911 kişiye ve organizasyona verildi. Nobel Ödülü, İsveç’teki Stockholm’da Nobel Vakfı tarafından yönetilen ve İsveçli mucit ve girişimci Alfred Nobel’in adına dayalı uluslararası bir ödüldür. Her ödül madalya, kişisel diploma ve nakit parayı içermektedir.

2017 Nobel Kimya Ödülü, “çözeltideki biyomoleküllerin yüksek çözünürlüklü yapısının belirlenmesi için geliştirdikleri kriyo-elektron mikroskobisi” nedeniyle Jacques Dubochet, Joachim Frank ve Richard Henderson’a verildi. Bu teknik sayesinde bozuk 2 boyutlu görüntülerin yerini keskin 3 boyutlu görüntülerin alınması mümkün olacaktır. Nobel Kimya Ödülü’nün kurul başkanı Sara Snogerup Linse, üç bilim adamının çalışmasıyla biyokimyanın yeni bir çağa gireceğini ifade etti: “Yakında sır kalmayacak. Artık biyomolekülleri hücre içinde ve vücut sıvılarımızın her bir damlasında, en ince ayrıntısına kadar görebiliyoruz. Nasıl oluştuklarını, nasıl davrandıklarını ve nasıl bir bütün olarak çalıştıklarını anlayabiliyoruz. Biyokimya alanında bir devrimle karşı karşıyayız”

2017 Nobel Tıp Ödülü, sirkadiyen ritmi kontrol eden moleküler mekanizmalar alanındaki keşifleri sebebiyle Jeffrey C. Hall, Michael Rosbash ve Michael W. Young’a ortaklaşa verildi. Günlük biyolojik ritmi kontrol eden bir geni ayrıştırmayı başaran bilim adamları, bu genin gece boyunca hücrede biriken ve gündüz de çözünen bir proteini kodladığını tespit etti. Daha sonra, bu genden kodlanan başka protein bileşenleri de tespit eden bilimciler, böylece hücrelerin kendi içinde biyolojik saati nasıl çalıştırdığını açığa çıkardı.