Vaka yönetimi ve tıbbi karar vermede laboratuvar testleri kayda değer bir yer tutar ve laboratuvar analizlerinin sonuçlarını elde etme süreçleri oldukça karmaşıktır. Laboratuvar işlemleri üç ayrı süreçde gerçekleştirilmektedir. Bunlar sırasıyla pre-analitik, analitik ve post-analitik süreçlerdir.
Analitik süreçler bir bütün olarak ele alınmalı ve birinde ortaya çıkan hata veya problemin diğerini de etkileyeceği bilinmelidir; bir dişli sistemi gibi düşünülmelidir. Süreçler arasında pre-analitik süreç içinde etkili olan birçok faktör nedeniyle daha fazla oranda hatalar veya problemler ortaya çıkmaktadır. Bu süreç veteriner hekimlikte ise ayrı bir öneme sahiptir. Bunun nedeni sürecinin bir kısmının laboratuvarın kontrolü dışında gerçekleşmesidir. Oysa ki tıbbi klinik laboratuvarlarda sürecin tamama yakını laboratuvarın kontrolündedir. Dolayısı ile veteriner kliniği ile laboratuvar arasında sağlıklı bir bilgi akışı olmalıdır.
PRE-ANALİTİK SÜREÇ
Hayvanın geçmişi (anamnez) ile başlayıp, talep edilen analiz/lerin başlayacağı ana kadar geçen süreçtir. Tıbbi laboratuvarlarda, kan örneklerinin alınması özel eğitimli personeller tarafından gerçekleştirilip, hastalar talep edilen testlere göre yönlendirilerek uygun koşullar altında örneklerin alınması sağlanmaktadır. Veteriner laboratuvarlarında ise pre-analitik süreç daha sınırlı bir kapsama sahiptir. Özellikle kan alma süreci kliniklerde gereçekleştirildiği için pre-analitik sürecin bir kısmı tamamen laboratuvarun kontrolü dışında olmaktadır.
Pre-Analitik evre veteriner hekimliğinde ikiye ayrılır.
- Laboratuvar öncesi : Hayvanın hazırlanması, örnek alma ve lab.a transportu kapsar.
- Laboratuvar içi: Örnek laboratuvara ulaştıktan sonra başlar.
Veteriner klinik laboratuvarlarında ortaya çıkan hataların 2/3’sinin preanalitik süreç ile ilgili olduğunu bilinmektedir (Hooijberg ve ark., 2012).
Veteriner laboratuvarında hayvanlardan rutin olarak örnek alınmaz. Hayvanlardan örnek alınması kliniklerde veteriner hekimler veya veteriner teknikerleri tarafından yapılmaktadır. Örnek alımı sırasında hayvanların açlık veya tokluk durumu ile stres altında olup olmadıkları değerlendirilmelidir. Açlık ve tokluk durumun testleri etkisi kedi ve köpeklerde olabilir. Hayvanlar yaptıkları seyahatten veya klinik ortamına getirilmelerinden ötürü strese girebilirler. Strese bağlı metabolik değişimler test sonuçlarında ve yorumlanmasında yanıltıcı olabilir. Açlık-Tokluk ve stres durumu örneklerin kalitesini de etikler.
Hatalı alınmış veya kalitesi düşük örnekler nedeniyle;
-Sonuçlarda hata,
-Örneğin tekrar alınması,
-Sonuçların hatalı değerlendirmesi,
-Personel ve finansal kaynakların verimsiz kullanılması gibi olumsuz durumlar ortaya çıkacaktır.
Pre-analitik sürece etki eden teknik faktörler
ANALİTİK SÜREÇ
POST-ANALİTİK SÜREÇ
Yayın Tarihi: 22 Aralık 2022Son Düzenleme: 22 Aralık 2022